Inwestycje w zieloną energię: Strategia polskich koncernów naftowych

Wprowadzenie: Transformacja energetyczna jako konieczność

Polskie koncerny naftowe, podobnie jak ich międzynarodowi odpowiednicy, stoją w obliczu bezprecedensowego wyzwania. Globalna transformacja energetyczna, napędzana przez cele klimatyczne Unii Europejskiej, w tym strategię Europejskiego Zielonego Ładu, wymusza głębokie zmiany w modelu biznesowym tradycyjnych firm paliwowych. Jednocześnie postępujące regulacje środowiskowe, rosnące ceny uprawnień do emisji CO₂ oraz zmieniające się preferencje konsumentów i inwestorów sprawiają, że inwestycje w zieloną energię stają się nie tylko opcją, ale koniecznością biznesową.

W artykule analizujemy, jak największe polskie koncerny naftowe – PKN Orlen (po fuzji z Lotosem), PGNiG oraz BP i Shell działające na polskim rynku – planują i realizują swoje strategie transformacji energetycznej. Jak pod presją dekarbonizacji dostosowują swoje plany inwestycyjne i w jakim stopniu ich działania są porównywalne z trendami obserwowanymi wśród europejskich i globalnych gigantów naftowych.

Strategia Grupy Orlen: Od petrochemii do multienergetycznego koncernu

PKN Orlen, po fuzji z Lotosem i PGNiG, stał się największym podmiotem w sektorze energetycznym w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. Przyjęta przez koncern strategia do 2030 roku zakłada ambitną transformację w kierunku zrównoważonego multienergetycznego koncernu. Kluczowe elementy tej strategii obejmują:

• Energetyka odnawialna: Orlen planuje do 2030 roku posiadać moce wytwórcze energii odnawialnej na poziomie 9 GW, w tym znaczące inwestycje w morskie farmy wiatrowe na Bałtyku. Projekt Baltic Power realizowany we współpracy z kanadyjskim Northland Power przewiduje budowę farmy wiatrowej o mocy 1,2 GW, która ma rozpocząć produkcję energii w 2026 roku.
• Zielony wodór: Koncern zamierza zainwestować w rozwój technologii wodorowych, planując budowę ponad 100 stacji tankowania wodoru w Europie Środkowej do 2030 roku. W tym celu Orlen uruchomił już pierwszą stację wodorową w Niemczech i planuje kolejne w Polsce.
• Biokomponenty: Rozbudowa zdolności produkcyjnych biopaliw i biokomponentów, w tym HVO (uwodornione oleje roślinne) oraz inwestycje w biogazownie i biometanownie.
• Elektromobilność: Rozwój sieci stacji ładowania pojazdów elektrycznych – Orlen planuje zainstalować ponad 1000 szybkich ładowarek do 2030 roku.

Na realizację tych celów Orlen planuje przeznaczyć do 2030 roku około 70 miliardów złotych, co stanowi prawie 30% całkowitego budżetu inwestycyjnego koncernu na ten okres. To znaczący wzrost w porównaniu do poprzednich lat, kiedy to inwestycje w zieloną energię stanowiły marginalny udział w budżecie spółki.

Warto zauważyć, że plany Orlenu odzwierciedlają szerszą strategię dywersyfikacji, a nie całkowitego odejścia od działalności związanej z paliwami kopalnymi. Koncern nadal znacząco inwestuje w petrochemię, rafinację i wydobycie węglowodorów, traktując obszar zielonej energii jako uzupełnienie, a nie zastąpienie dotychczasowej działalności.

Lotos przed fuzją: Zielone inicjatywy

Grupa Lotos, przed połączeniem z Orlenem, również rozwijała własne inicjatywy w obszarze zielonej energii, choć na mniejszą skalę niż Orlen. Do najważniejszych projektów należały:

• Program Pure H2: Projekt budowy instalacji do produkcji wodoru wysokiej czystości (o czystości powyżej 99,999%), który mógłby być wykorzystywany w transporcie publicznym.
• Biopaliwa: Inwestycje w produkcję biokomponentów, w tym instalację do współuwodornienia olejów roślinnych.
• Projekt Green H2: Badanie możliwości produkcji zielonego wodoru w procesie elektrolizy z wykorzystaniem energii ze źródeł odnawialnych.

Część z tych inicjatyw jest obecnie kontynuowana w ramach zintegrowanego koncernu Orlen-Lotos, inne zostały przekazane innym podmiotom w ramach środków zaradczych wymaganych przez Komisję Europejską przy fuzji.

PGNiG i jego podejście do zielonej transformacji

PGNiG, które również zostało włączone do Grupy Orlen, wcześniej realizowało własną strategię transformacji energetycznej, koncentrując się przede wszystkim na:

• Biogaz i biometan: Rozwój projektów związanych z produkcją biogazu i biometanu, który może być wtłaczany do sieci gazowej. PGNiG planowało zbudować około 20 biometanowni do 2026 roku.
• Wodór: Badania nad możliwościami transportu wodoru istniejącą infrastrukturą gazową oraz potencjałem mieszania wodoru z gazem ziemnym.
• Magazynowanie energii: Projekty wykorzystania podziemnych magazynów gazu do sezonowego magazynowania energii z OZE poprzez wodór lub inne nośniki energii.

Strategia PGNiG była ściśle powiązana z jego podstawową działalnością gazową, co odzwierciedlało podejście polegające na stopniowej dekarbonizacji gazu ziemnego poprzez zwiększanie udziału biometanu i wodoru, zamiast radykalnego odchodzenia od paliw kopalnych.

Międzynarodowe koncerny na polskim rynku: BP i Shell

BP i Shell, działające na polskim rynku głównie w segmencie detalicznym (stacje paliw), również wdrażają w Polsce elementy swoich globalnych strategii transformacji energetycznej:

• BP: Koncern systematycznie rozwija sieć stacji ładowania pojazdów elektrycznych pod marką BP Pulse. Do 2030 roku BP planuje globalnie posiadać ponad 100 000 punktów ładowania, a część z nich będzie zlokalizowana w Polsce. Ponadto, BP aktywnie poszukuje możliwości inwestycji w odnawialne źródła energii w Polsce, szczególnie w obszarze energetyki wiatrowej.
• Shell: Shell kontynuuje rozbudowę sieci stacji ładowania Shell Recharge w Polsce. Koncern podpisał również umowy z polskimi deweloperami farm fotowoltaicznych na zakup energii odnawialnej. Shell Energy Polska aktywnie oferuje polskim firmom rozwiązania w zakresie energii odnawialnej oraz usługi związane z optymalizacją zużycia energii.

Działania tych międzynarodowych koncernów w Polsce są częścią ich globalnych strategii, które zakładają osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku. Warto zauważyć, że zarówno BP jak i Shell na poziomie globalnym znacznie bardziej agresywnie inwestują w odnawialne źródła energii niż polskie koncerny, przeznaczając na ten cel większy procent swoich budżetów inwestycyjnych.

Porównanie z trendami globalnymi

Porównując strategie polskich koncernów naftowych z ich międzynarodowymi odpowiednikami, można zauważyć kilka istotnych różnic:

1. Skala inwestycji: Europejskie koncerny, takie jak Total, BP czy Shell, przeznaczają proporcjonalnie większą część swoich budżetów inwestycyjnych na zieloną energię. Total planuje przeznaczyć na ten cel 20% swoich nakładów inwestycyjnych do 2025 roku i 40% do 2030 roku, podczas gdy dla Orlenu ten wskaźnik wynosi około 30% do 2030 roku.
2. Tempo transformacji: Międzynarodowe koncerny przyjęły bardziej ambitne cele dotyczące neutralności klimatycznej. BP, Shell, Total i Eni zobowiązały się do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku, podczas gdy Orlen nie sprecyzował tak jednoznacznego celu.
3. Dywersyfikacja: Globalni gracze inwestują w szerszy zakres technologii odnawialnych, w tym w energię słoneczną, wiatrową, magazynowanie energii, elektromobilność oraz rozwiązania cyfrowe związane z optymalizacją zużycia energii. Polskie koncerny koncentrują się głównie na energetyce wiatrowej, wodorze i biopaliwach.

Te różnice wynikają częściowo z odmiennej sytuacji wyjściowej. Polska gospodarka jest bardziej uzależniona od paliw kopalnych, a krajowy miks energetyczny nadal w znacznym stopniu opiera się na węglu. Ponadto, polskie koncerny muszą równoważyć cele transformacji energetycznej z koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju w okresie przejściowym.

Wyzwania i perspektywy

Polskie koncerny naftowe stoją przed szeregiem wyzwań w realizacji swoich strategii zielonej transformacji:

• Finansowanie: Zielone inwestycje wymagają ogromnych nakładów finansowych. Choć dostęp do finansowania dla projektów zrównoważonych poprawia się (zielone obligacje, preferencyjne kredyty), to nadal stanowi to istotne wyzwanie, szczególnie w kontekście niepewności regulacyjnej.
• Regulacje: Dynamicznie zmieniające się otoczenie regulacyjne, zarówno na poziomie UE (Fit for 55, REPowerEU), jak i krajowym, może wpływać na opłacalność i wykonalność planowanych inwestycji.
• Kompetencje: Transformacja wymaga rozwijania nowych kompetencji i wiedzy, co stanowi wyzwanie organizacyjne dla firm o ugruntowanej kulturze korporacyjnej skupionej wokół tradycyjnego biznesu paliwowego.
• Rynkowe: Niepewność co do przyszłego miksu energetycznego, tempa elektryfikacji transportu oraz rozwoju technologii wodorowych wpływa na ryzyko biznesowe związane z zielonymi inwestycjami.

Mimo tych wyzwań, perspektywy dla polskich koncernów naftowych w obszarze zielonej energii są obiecujące. Polska posiada znaczący potencjał rozwoju energetyki wiatrowej, zarówno lądowej jak i morskiej, oraz fotowoltaiki. Ponadto, krajowe firmy mogą skorzystać z funduszy unijnych przeznaczonych na transformację energetyczną, w tym z Funduszu Odbudowy oraz Funduszu Sprawiedliwej Transformacji.

Podsumowanie

Polskie koncerny naftowe stopniowo zwiększają swoje zaangażowanie w zieloną energię, dostosowując strategie biznesowe do wyzwań transformacji energetycznej. Choć ich podejście jest bardziej zachowawcze niż w przypadku międzynarodowych gigantów, widać wyraźną tendencję do zwiększania inwestycji w odnawialne źródła energii, technologie wodorowe oraz elektromobilność.

Najbardziej ambitne plany przedstawił Orlen, który po fuzji z Lotosem i PGNiG dysponuje odpowiednią skalą działalności i zasobami, aby skutecznie konkurować na europejskim rynku. Sukces tych strategii będzie jednak zależał od wielu czynników, w tym od stabilności regulacyjnej, dostępu do finansowania oraz umiejętności adaptacji organizacyjnej.

W dłuższej perspektywie, zdolność polskich koncernów naftowych do skutecznego przejścia transformacji energetycznej będzie kluczowa nie tylko dla ich biznesowej przyszłości, ale również dla szerszego procesu dekarbonizacji polskiej gospodarki i zapewnienia długoterminowego bezpieczeństwa energetycznego kraju.